Planowane postarzanie produktów – sposoby, skutki, cele

Planowane postarzanie produktów, to celowe działania producentów mające na celu skrócić cykl życia produktu. To przedsiębiorstwa produkcyjne z branży modowej, elektronicznej czy samochodowej celowo utrudniają lub uniemożliwiają samodzielne naprawy, a wręcz czasami same takie usterki planują. W poniższym artykule omówimy sposoby, cele i skutki stosowania technologii postarzania produktów.

Sposoby postarzania produktów

SKRACANIE ŻYWOTNOŚCI PRODUKTU

Intuicyjnie większość z nas czuje, że aby niektóre z urządzeń i sprzętów gospodarstwa domowego działały dłużej, wystarczyłoby tylko trochę je wzmocnić w szczególnie narażonych miejscach lub wykorzystać lepszej jakości materiały. Błyskawiczne psucie się rajstop czy przepalanie żarówek stało się normą, na która mało kto obecnie zwraca uwagę.

Rajstopy są powszechnie używane i lubiane przez kobiety. Największym utrapieniem z nimi związanym, są tak zwane „puszczające oczka”. Defekt ten powoduje, że żywotność rajstop często wynosi od jednego do trzech użyć, a następnie pojawiają się nieestetyczne uszkodzenia, w następstwie których niezbędny jest zakup kolejnej pary.  Dzięki takiemu procesowi stale zasilany jest wolumen sprzedaży producenta, ale jednocześnie rośnie ilość odpadów będących nienaturalnymi tworzywami.

BRAK CZĘŚCI ZAMIENNYCH

Pierwsze problemy z urządzeniami często zaczynają się, kiedy po okresie gwarancyjnym chcemy dokonać jakiejś naprawy. Dostęp do części do wielu modeli sprzętów gospodarstwa domowego, takich jak lodówki, zmywarki czy telewizory, może być bardzo utrudniony, lub wręcz niemożliwy.

Jeżeli możliwe będzie ściągnięcie części zza granicy, to ostateczny czas oczekiwania na naprawę może wynosić nawet kilka tygodni. Jest to bardzo problematyczne w wypadku urządzeń codziennego użytku, takich jak zmywarka czy lodówka. Doświadczając awarii ważnego sprzętu, jesteśmy zmuszeni czekać długi okres na jakiekolwiek działania naprawcze, bądź musimy zakupić nowy.

KREOWANIE MODY

Kolejnym i być może najmniej oczywistym, jest postarzanie produktu poprzez kreację nowej potrzeby zakupu. Taka technika jest wykorzystywana w widoczny sposób na przykładzie telefonów komórkowych. Wszechobecna reklama zachęcająca nowymi modelami, bardziej rozwiniętymi i ulepszonymi funkcjami, a także ładniejszym designem ma służyć jako zachęta. Celem jest skłonienie użytkownika do tego, aby stary, w pełni sprawny sprzęt, zamienił na nowy.

Stopniowe skracanie się czasu użytkowania produktów a także polepszające się warunki życia sprawiają, że coraz więcej osób bezrefleksyjnie decyduje się na nieuzasadniony zakup kolejnych przedmiotów. Pewną opozycją, dla tego typu trendów, stanowią kampanie proekologiczne, zwiększające świadomość konsumentów.

Innym przykładem są nowe modele ubrań promowane trzy do czterech razy w ciągu roku, inne na każdy sezon. Powoduje to, że ogromne ilości dobrych strojów, które są wynikiem nieprzemyślanych i nietrafionych zakupów „pod wpływem chwili”, jest wyrzucanych.

UTRUDNIANIE NAPRAW

Innym przykładem zaplanowanego skracania życia produktów, jest utrudnianie ich naprawy. Niejednokrotnie zdarza się, że sprzęt elektroniczny ulega uszkodzeniu. Wiadomo jednak, że w większości przypadków wystarczyłoby wymienić jeden element, taki jak np. bateria, czy potłuczony ekran w telefonie.

Stosowane są konstrukcje, w których wymiana podzespołów jest znacząco utrudniona. Jest to kolejna z technik, która ma sprawiać, że urządzenie będzie krócej przydatne lub jego naprawa będzie niełatwa, nieopłacalna czy nawet niewykonalna. Coraz ciężej jest również dostać dokumentację techniczną i schematy elektryczne urządzeń z bardziej skomplikowaną budową, takich jak laptopy czy samochody, co wielu osobom uniemożliwia samodzielną naprawę.

MECHANIZMY ZAPOBIEGAJĄCE DALSZEJ PRACY

Ostatnim przykładem świadomego planowania żywotności produktu tak, aby nie zostały w pełni wykorzystane jego możliwości, jest wprowadzenie mechanizmów, które po z góry określonej liczbie cykli uniemożliwią dalszą pracę urządzenia. Jednym z przykładów tego niczym nieuzasadnionego mechanizmu, są tusze i tonery do drukarek. Nie istnieje możliwość łatwej wymiany lub napełnienia pojedynczego koloru, ponieważ wtedy jest to niezgodne z chipem, który sygnalizuje ilość tuszu.

Mniej oczywistą ilustracją postarzania produktu jest przykład podręczników szkolnych. W podręczników błyskawicznie się przedawnia powodując, że po dwóch czy trzech latach nie ma już zgodności z obowiązującymi przepisami czy podstawą programową. Takie działanie uniemożliwia rozwój rynku wtórnego i zmusza wszystkich rodziców dzieci uczących się, do dokonywania nowych, kosztownych zakupów co roku.

Ekologiczne skutki postarzania produktów

Aby wprawić w ruch jakąkolwiek produkcję potrzebne są na początku ogromne zasoby wody i energii. Energia dostarczana jest przez elektrownie, które w największej mierze pozyskują ją ze spalania węgla, podczas którego wytwarzane są zanieczyszczenie. Aby wyprodukować jednak konkretny wyrób, potrzebne są materiały z których zostanie on wykonany. Tworzywa sztuczne, metale, surowce naturalne potrzebne są do wykonania każdego samochodu, sprzętu użytku domowego, telefonu, komputera czy żarówki. Z tego względu przedsiębiorstwa produkcyjne mają gigantyczny wpływ na stan środowiska. Rocznie, jedynie w Polsce, wyrzucanie jest 400 000 ton elektrośmieci, część z nich nie nadaje się do recyklingu

Planowane postarzanie produktów stoi w sprzeczności z ekologią, ideą zrównoważonej produkcji i obecnie promowanymi działaniami, mającymi chronić przed całkowitym wyczerpaniem źródeł surowców.  Niejednokrotnie zapewnienia producentów, co do jakości i trwałości, okazują się nieprawdziwe. Możemy mieć jednak nadzieję, że transformacje ekologiczne obejmą również ten aspekt przemysłu i doprowadzi to do wzrostu jakości, a także mniejszej szkodliwości środowiskowej.

Cel postarzania produktów

U konsumenta zostaje sztucznie stworzona potrzeba ponownego zakupu, co prowadzi do powtórnego nabycia danego typu sprzętu. Planowe postarzanie lub inaczej nazywane „zaplanowane skracanie życia produktu” to strategia stosowana przez producentów, która już na etapie projektowania przewiduje element lub rozwiązanie, które spowoduje szybsze zepsucie się produktu lub jego wyjście z mody. Tak realizowane działania sprawiają, że klienci kupują więcej. Prowadzi to do niespadającego popytu na produkty i co za tym idzie, większych przychodów ze sprzedaży, niż byłoby to możliwe bez zaplanowanego skracania życie produktu.

Bezpośrednim celem, jest skrócenie życia danego sprzętu elektronicznego. Jaki jest jednak cel pośredni i z jakimi działaniami konsumenta wiąże się zepsucie urządzenia? Jednym z najbardziej oczywistych powodów, które sprawiają, że dla producenta celowe osłabianie produktu ma sens, jest niespadający popyt. Klient po krótkim, z góry ustalonym czasie decyduje się lub zostaje zmuszony przez awarię do wymiany produktu na nowy. Znacząco skraca to czas, do ponownych zakupów i tym samym zasila strumień pieniędzy wpływający do właścicieli marki.

Innym wysuwanym argumentem stojącym za tym, dlaczego postarzanie produktów ma sens, jest nadążanie za zmieniającymi się trendami. Według niektórych opinii, tak szybka rotacja produktów sprawia, że wzrasta innowacyjność i jakość wyrobów. Pozwala to również na nadążanie za ciągle zmieniającymi się potrzebami i wymaganiami konsumentów.